ไหว้ศาล แม่ย่าบางยาง
ประเพณีไหว้ศาลแม่ย่าบางยาง ชุมชน ดอนยายหอม
ความเป็นมาและความสำคัญ
คนในสังคมไทยมักมีความเชื่อในเรื่องต่างๆกัน ได้แก่ ความเชื่อทางศาสนา เช่น คนทำดีได้ไปสวรรค์ คนทำชั่วต้องตกนรก, ความเชื่อในลัทธิการเมือง เช่น พรรคคอมมิวนิสต์ประชาชนทุกคนมีความเท่าเทียมกัน ความเชื่อในเรื่องโชคชะตา เช่น ชีวิตจะดำเนินไปตามวันเดือนปีเกิด หรือ ชีวิตถูกลิขิตเส้นลายมือของคนนั้น ความเชื่อในเรื่องไสยศาสตร์ เช่น เชื่อเรื่องผีสางเทวดา การทำเสน่ห์, ความเชื่อในสิ่งศักดิ์สิทธิ์ต่างๆ เช่น เชื่อเรื่องคาถาอาคม วัตถุมงคล เครื่องรางของขลังต่างๆ หรือความเชื่อในเรื่องที่คนโบราณเล่าสืบต่อกันมา เช่น พิธีทำบุญต่างๆ ผีปอบ ผีแม่ม่าย จิ้งจกทัก, ความเชื่อในเรื่องอื่นๆ เช่น การกลับชาติมาเกิดเป็นต้น อีกด้านหนึ่งของวัฒนธรรมที่มีพุทธศาสนาแล้วยังมีความเชื่อหรือวัฒนธรรมที่เกี่ยวข้องกับผี หรือวัฒนธรรมผี ที่ยังคงอยู่และสืบทอดต่อๆ กันมาคนไทยเชื่อว่า ผีสามารถให้คุณหรือโทษเช่นกัน
ชุมชนดอนยายหอมมีความเชื่อเรื่องการนับถือผีอยู่ภายในชุมชนโดยจะนับถือผีแม่ย่าบาง-ยาง และผีท่านขุนซึ่งเป็นผีเป็นนับถือกันสืบมาตั้งแต่บรรพบุรุษ สำหรับความเป็นมาของศาลเจ้าย่าบางยางนั้นชาวบ้านเล่าสืบกันมาว่าแม่ย่าบางยางเดินทางมาจากทางทิศเหนือ
โดยเดินทางมาในรูปแบบของลมที่พัดมาและมาอาศัยอยู่บริเวณที่บ้านดอนยายหอมแม่ย่า-บางยางจะหาร่างทรงเพื่อเป็นคนกลางที่จะสื่อสารกับชาวบ้าน ร่างทรงของแม่ย่าต้องเป็นคนที่มีลักษณะหน้าตาสวยงามและสะอาดเรียบร้อย เมื่อแม่ย่าบางยางเลือกร่างทรงแล้วนั้น จึงบอกผ่านร่างทรงให้ชาวบ้านตั้งศาลขึ้นที่บริเวณนี้ ปัจจุบันศาลแม่ย่าบางยางตั้งอยู่ที่หมู่ 1 ตำบลดอนยายหอม จังหวัดนครปฐม ในบริเวณใกล้เคียงกับศาลเจ้าแม่ย่าบางยางจะมีศาลของท่านขุน ตั้งอยู่บริเวณป่าไผ่ตรงข้ามกับศาลแม่ย่าบางยางท่านขุนนั้นเป็นสัญลักษณ์ของเพศชายสัญลักษณ์ของท่านขุนคือไม้สลักที่สลักเป็นรูปอวัยวะเพศชายเรียกว่า ปลัดขิก ซึ่งจะนำมาใช้ร่วมขบวนในพิธีแห่นางแมว
อย่างไรก็ตามการนับถือผีเจ้าย่าบางยางและท่านขุนนี้ มีความสำคัญกับชาวดอนยายหอมเป็นอย่างมาก เนื่องจากการประกอบพิธีกรรมหรือการดำรงชีวิตประจำวันของชาวบ้านนั้น จะเกี่ยวข้องกับผีจะมีการบอกกล่าวเสมอ เพราะเชื่อกันว่าเป็นผู้ปกปักรักษาคุ้มครองคนในชุมชนให้อยู่ร่มเย็นเป็นสุข พร้อมทั้งเป็นการสำนึกขอขมาลาโทษในสิ่งที่ได้ทำไว้ ในการติดต่อวิญญาณหรือพิธีกรรมการเลี้ยงปีต่าง ๆ จะเป็นหน้าที่ของ "กวน" ซึ่งตำแหน่งนี้จะสืบทอดทางสายเลือด ชาวบ้านจะให้ความเคารพนับถือคนทำหน้าที่นี้เป็นอันมาก การเลี้ยงผีประจำปีจะจัดขึ้นในช่วงวันพุธและพฤหัสบดีที่ 2 ของเดือน 6 ในทุกปี และยังคงเป็นงานพิธีที่ชาวบ้านทุกเพศทุกวัยมารวมตัวกันในพิธีอย่างหนาแน่น ซึ่งเป็นภาพสะท้อนของความเชื่อและแรงศรัทธาของชาวบ้านดอนยายหอมได้เป็นอย่างดี
คุณค่าของประเพณีไหว้ศาลเจ้าย่าบางยาง
การไหว้ผีแม่ย่าบางยางของชุมชนดอนยายหอม สำหรับเรื่องคุณค่าและอิทธิพล ด้านปัจเจกบุคคลนั้นช่วยให้คนในชุมชนหรือคนที่นับถือตระหนักถึงวิถีชีวิตที่จะต้องดำเนินตามขนบธรรมเนียม ประเพณี และวัฒนธรรมที่ดีงาม เป็นเครื่องยึดเหนี่ยว ที่พึ่งทางใจ เกิดความรู้สึกปลอดภัย ด้วยมีสิ่งที่คอยคุ้มครอง รักษา ในการดำเนินชีวิต มีแม่ย่าบางยางคอยปกป้องคุ้มครอง และดลบันดาลสิ่งที่ตั้งใจขอไว้ได้ และในแง่เกิดความเกรงกลัว ความละอายต่อการกระทำสิ่งที่ผิด ส่งผลให้ชาวบ้านดำเนินชีวิตตามขนบธรรมเนียม วัฒนธรรม คือ มีวิถีชีวิตที่ดีงาม มีเครื่องยืดเหนี่ยว มีที่พึ่งทางใจ เกิดความรู้สึกปลอดภัย ด้วยมีสิ่งที่คอยคุ้มครอง รักษาในการดำเนินชีวิต และเกิดความเกรงกลัว ความละอาย ต่อการกระทำสิ่งที่ผิด ส่วนด้านเศรษฐกิจทำให้เศรษฐกิจหมุนเวียนของบุคคลในชุมชนมีความเข้มแข็ง มั่นคง ด้วยเกิดจากความมั่นใจที่จะประกอบกิจการงานนั้นๆ ทำให้ความอุดมสมบูรณ์ของผลผลิต ผลจากการประกอบอาชีพ มีคุณภาพ ตามปัจจัยที่เอื้ออำนวยจากความเชื่อ และในด้านสังคม ช่วยให้วิถีความเชื่อชุมชน มีความเป็นระเบียบเรียบร้อยเกิดความสามัคคีของคนในชุมชน
