การเพาะเลี้ยงกุ้ง

คุณลุงธนู หอมชุนภิรมย์ ( อดีตประธานชมรมผู้เลี้ยงสัตว์น้ำดอนยายหอม, 2566 ) กล่าวว่า ในอดีตพื้นที่ชุมชนดอนยายหอมมีวิถีดั้งเดิมคือการทำเกษตรกรรม ได้แก่ การทำไร่และการทำนา ซึ่งจะทำได้ปีละครั้งเป็นส่วนใหญ่ รวมทั้งมีเลี้ยงสัตว์บ้าง เนื่องจากพื้นที่ของตำบลดอนยายหอมเป็นพื้นที่ราบลุ่มเหมาะสำหรับการทำการการเกษตร ทำนา และเลี้ยงสัตว์ ต่อมาใน พ.ศ. 2540 ชุมชนดอนยายหอมได้รับ ผลกระทบจากภาวะวิกฤตเศรษฐกิจที่เกิดขึ้นในประเทศไทย ทำให้ไม่สามารถทำการเกษตรต่อไปได้เนื่องจากรายได้ไม่เพียงพอ ชาวบ้านจำนวนหนึ่งของดอนยายหอมจึงเปลี่ยนมาทำการประมง คือ การเลี้ยงกุ้ง เนื่องจากการเลี้ยงกุ้งรายได้ดีและได้รับผลกระทบจากวิกฤตเศรษฐกิจไม่มากนัก

ทั้งนี้ คุณลุงประยงค์ หอมศรีประเสริฐ ( อดีตรองประธานชมรมผู้เลี้ยงสัตว์น้ำดอนยายหอม, 2566 ) ได้อธิบายเพิ่มเติมว่า เดิมทีตนเองมีอาชีพเลี้ยงสัตว์ คือ เลี้ยงหมูและไก่ ต่อมา รายได้ลดน้อยและได้รับผลกระทบจากโรคอหิวาต์สัตว์ปีก (Fowl cholera) ซึ่งจะมาในฤดูร้อน ทำให้สัตว์ป่วยและล้มตายเป็นจำนวนมาก ต่อมาจึงเปลี่ยนอาชีพมาทำการประมงแทน ใน พ.ศ. 2527 คุณลุงประยงค์หันมาสนใจการเลี้ยงกุ้ง เพราะ รายได้ดี และเล่าว่าเดิมทีชาวบ้านในชุมชนดอนยายหอมก็เคยเลี้ยงกุ้งกันมาก่อนอยู่แล้วแต่ทำเป็นส่วนน้อย โดยชุมชน ดอนยายหอมเริ่มเลี้ยงกุ้งตั้งแต่ พ.ศ. 2525 และให้ผู้ที่เคยเลี้ยงกุ้งที่มีประสบการณ์อยู่แล้วมาช่วยพัฒนาเศรษฐกิจชุมชนในการเลี้ยงกุ้ง โดยช่วยเผยแพร่และแนะนำวิธีการเลี้ยงกุ้งให้กับชาวบ้านในพื้นที่ ต่อมา ใน พ.ศ. 2545 ได้มีการก่อตั้งกลุ่มเกี่ยวกับการเลี้ยงกุ้งขนาดเล็กขึ้น ผู้ก่อตั้งกลุ่มคือ คุณลุงธนู หอมชุนภิรมย์ โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อแลกเปลี่ยนประสบการณ์ของกลุ่มผู้เลี้ยงกุ้ง และนำเทคนิคหรือวิธีการมาประยุกต์ใช้ในการเลี้ยงกุ้ง ชุมชนดอนยายหอมมีรูปแบบการทำธุรกิจแบบครอบครัว คือ การช่วยเหลือและแลกเปลี่ยนแบ่งปันความรู้ให้ซึ่งกันและกัน ในระยะแรกเลี้ยงกุ้งก้ามกรามอย่างเดียวเป็น รูปแบบเชิงพาณิชย์ ทั้งนี้เชิงพาณิชย์ คือ นำกุ้งไปขายอย่างเดียว ต่อมาได้มีการทดลองและพัฒนาการประมง โดยมีการเลี้ยงกุ้งขาวเพิ่มเพื่อพัฒนาเศรษฐกิจให้มีรายได้เพิ่มอีกหนึ่งช่องทาง จึงเป็นการเลี้ยงกุ้งขาวผสมกับกุ้งก้ามกราม ต่อมาใน พ.ศ. 2547 คุณลุงธนูได้ก่อตั้ง “ชมรมผู้เลี้ยงสัตว์น้ำดอนยายหอม” ซึ่งได้รับความช่วยเหลือจากสำนักงานประมงจังหวัดนครปฐม ที่เข้ามาส่งเสริมและแนะนำการเลี้ยงกุ้งให้กับชุมชนดอนยายหอม ปัจจุบันชุมชนดอนยายหอมมีฟาร์มเลี้ยงกุ้งทั้งหมด 74 ฟาร์ม อ้างอิงจากการจดบันทึกการเข้าประชุมชมรมผู้เลี้ยงสัตว์น้ำดอนยายหอมจาก คุณป้าณัฐวลัย สำราญสุข ( ตำแหน่งเหรัญญิก, 2566 )

คุณลุงธนู หอมชุนภิรมย์ ( อดีตประธานชมรม, 2566 ) กล่าวว่า ในอดีตคุณลุงธนูเคยทำอาชีพรับเหมาก่อสร้างที่จังหวัดกรุงเทพฯ มาก่อน แต่พอได้รับผลกระทบภาวะเศรษฐกิจฟองสบู่หรือวิกฤตต้มยำกุ้งที่เกิดจากการขาดดุลบัญชีเดินสะพัดอย่างต่อเนื่อง เป็นวิกฤตการณ์ทางการเงินซึ่งส่งผลกระทบถึงหลายประเทศในทวีปเอเชีย ดังนั้น จากเหตุการณ์ดังกล่าวทำให้เศรษฐกิจแย่ลงอาชีพรับเหมาของคุณลุงจึงไปไม่รอด สถานที่แหล่งกู้เงินและหลาย ๆ ธุรกิจก็ล้มละลาย ชาวบ้านในชุมชนดอนยายหอมจึงได้หันมาทำการประมงคือ การซื้อที่ดินเพื่อเลี้ยงกุ้งแทน ส่วนตัวของคุณลุงธนูแต่เดิมก็ได้มีที่ดินอยู่แล้วจึงหันมาเลี้ยงกุ้ง เพราะเห็นว่าได้รายได้เยอะและมีเครือญาติเลี้ยงอยู่แล้ว เมื่อ พ.ศ. 2538 คุณลุงได้ซื้อที่ดินเก็บไว้ในราคา 120,000 ต่อ 1 ไร่ ที่ดินของคุณลุงที่ใช้เลี้ยงบ่อกุ้งมีทั้งหมด 20 ไร่ เมื่อคุณลุงได้หันมาเลี้ยงกุ้งและช่วยพัฒนาให้เศรษฐกิจครอบครัวให้ดียิ่งขึ้น จึงแก้ปัญหาเรื่องรายได้ที่ได้กำไรน้อยเปลี่ยนมาได้กำไรเยอะ เมื่อก่อนเครือญาติของคุณลุงเลี้ยงกุ้งแบบไม่ช่วยเหลือกันหรือไม่มีการแลกเปลี่ยนแบ่งปันความรู้ให้กัน คุณลุงธนูจึงบอกกับครอบครัวของตนว่าถ้าจะเลี้ยงกุ้งแบบนี้ต้องรวมกลุ่มกัน เพราะทำให้มีโอกาสต่อรองกับพ่อค้าได้ และในระยะแรกนั้นชาวบ้านชุมชนดอนยายหอมจะขายกุ้งตายนำไปแช่น้ำแข็งและขายที่ห้องเย็น ต่อมาใน พ.ศ. 2545 ได้เปลี่ยนวิธีการขายมาขายกุ้งเป็นแทน หรือการขายกุ้งโดยใช้ออกซิเจนในการขายหน้าฟาร์ม พ่อค้าก็จะมีการขายส่งให้กับทางร้านอาหารหรือภัตตาคารแทน และเมื่อได้ตั้งกลุ่มทำให้ได้รับการซื้อขายกุ้งของที่ดอนยายหอมเป็นอันดับต้น ๆ ของประเทศไทย พ่อค้าแต่ละจังหวัดหันมาซื้อขายกุ้งที่ชุมชนดอนยายหอมแทนเพราะเป็นที่ยอมรับ เนื่องจากฟาร์มของชุมชนดอนยายหอมได้รับมาตรฐานการปฏิบัติทางการเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำที่ดีสำหรับการผลิตสัตว์น้ำ หรือเรียกว่า จีเอพี (Good Agricultural Practice ; GAP) แต่เดิมแล้วชุมชนดอนยายหอมจะเลี้ยงแค่กุ้งก้ามกราม ต่อมาได้รับการพัฒนาโดยการเพิ่มกุ้งขาวเข้ามา แต่ก่อนที่คุณลุงธนูจะเพิ่มกุ้งขาวเข้ามา ได้มีการทดลองและศึกษาวิธีที่จะทำให้กุ้งขาวและกุ้งก้ามกรามอยู่ด้วยกันได้ เพราะ กุ้งก้ามกรามอยู่ในน้ำจืด ส่วนกุ้งขาวอยู่ในน้ำเค็ม จากการทดลองเลี้ยงกุ้งขาวผสมกับกุ้งก้ามกราม คุณลุงธนูพบว่า การเลี้ยงกุ้งขาวรวมกับกุ้งก้ามกรามจะต้องใช้เครื่องปั่นน้ำ เพื่อให้สภาพน้ำคงที่

คุณลุงประยงค์ หอมศรีประเสริฐ ( อดีตรองประธานชมรม, 2566 ) กล่าวว่า ใน พ.ศ. 2554 มีเหตุการณ์น้ำท่วมใหญ่ในหลายพื้นที่ของประเทศ ในพื้นที่ดอนยายหอมนั้นน้ำจะท่วมบางส่วน แต่ก็ไม่ได้รับผลกระทบมากนัก แต่จะได้รับผลกระทบจากน้ำท่วมแต่เป็นระยะเวลาสั้น ๆ เพราะราคากุ้งตก และมีปัญหาจากการขนส่ง การจับกุ้งเพื่อนำไปขายยากขึ้น ช่วงที่น้ำท่วมคนส่วนใหญ่อยู่ในบ้านไม่สามารถออกไปไหนได้ ร้านค้าหรือร้านอาหารต้องปิดตัวลงส่งผลให้ขายกุ้งได้น้อยลง

คุณป้าณัฐวลัย สำราญสุข ( ตำแหน่งเหรัญญิก, 2566 ) กล่าวว่า ตั้งแต่ พ.ศ. 2558 จนถึงปัจจุบัน ชุมชนดอนยายหอมที่เลี้ยงบ่อกุ้งได้รับผลกระทบทางเศรษฐกิจในหลาย ๆ ปัจจัย เนื่องจากราคากุ้งที่ตกต่ำลง ไม่สามารถส่งออกไปยังต่างประเทศได้ รายได้ของประชากรภายในประเทศน้อยลงจึงทำให้ไม่มีกำลังในการซื้อกุ้ง ทั้งนี้มีคู่แข่งจากบริษัทใหญ่เข้ามา เพราะว่าทางบริษัทใหญ่ได้นำเข้ากุ้งขาวจากต่างประเทศเข้ามาโจมตีตลาดชุมชน จึงทำให้ชุมชนดอนยายหอมได้รับผลกระทบไปด้วย และออเดอร์สินค้าจากการส่งออกหรือการขายกุ้งให้กับพ่อค้าคนกลางน้อยลง และราคาต้นทุนการเลี้ยงกุ้งสูงขึ้นกว่าปกติ เช่น ค่าเช่าที่ดิน ค่าวัตถุดิบ ค่าอาหารกุ้งแพงขึ้น ค่าน้ำค่าไฟ ฯลฯ ร้านอาหารหรือภัตตาคารปิดลงเพราะผลกระทบเศรษฐกิจทำให้ขาดรายได้จากส่วนนั้นอีกด้วย

คุณลุงสวัสดิ์ เปรมคำ ( อดีตประธานชมรมและรองประธานชมรม, 2566 ) กล่าวว่า ใน พ.ศ. 2562 ได้รับผลกระทบอย่างหนักจากการแพร่เชื้อไวรัสโคโรนา 2019 ( COVID - 19 ) เนื่องจากช่วงนั้นมีการล็อคดาว ( Lock Down ) หรือปิดประเทศ ทำให้การส่งออกชะงักไม่สามารถส่งออกกุ้งได้ ประชากรส่วนใหญ่จะต้องกักตัวอยู่ที่บ้านไม่กล้าออกไปไหน ระบบการขนส่งล่าช้าเนื่องจากมีมาตรการการตรวจสอบเชื้อไวรัสที่เข้มงวดเพื่อฆ่าเชื้อ ร้านค้าต่าง ๆ ร้านหมูกระทะและร้านอาหารไม่สามารถเปิดได้ตามปกติ ทำให้ออเดอร์ในการสั่งกุ้งน้อยลง ช่วงเวลานั้นกลุ่มผู้เลี้ยงกุ้งที่ชุมชนดอนยายหอมได้ช่วยเหลือกัน

โดยให้แหล่งจุดรับซื้อกุ้งตายที่แช่แข็งผ่านบริษัทห้องเย็นเพื่อหารายได้จากการขายกุ้งผ่านเฟสบุ๊ค ( Facebook ) เป็นการขายกุ้งตายผ่านห้องเย็น และทางตลาดกลางถูกสั่งปิด ทำให้ชุมชนดอนยายหอมจึงมีรายได้ที่น้อยลง คุณลุงธนู หอมชุนภิรมย์ ( อดีตประธานชมรม, 2566 ) กล่าวว่า เมื่อมีผลกระทบของการแพร่เชื้อไวรัสโคโรนา 2019 ( COVID - 19 ) เข้ามา ทำให้คุณลุงธนูรู้สึกว่าทำไมสินค้าของตนขายออกไม่ได้ ทำไมออเดอร์มันน้อยลง ทำไมต้องรอกุ้งตายถึงจะขายได้อย่างเดียว กุ้งตาย คือ การนำไปขายในห้องเย็นทำให้รายได้น้อย ส่วนกุ้งเป็นขายไม่ได้เลย ถึงจะขายได้แต่ได้ในราคาที่ไม่ดี

ปัจจุบันการทำบ่อกุ้งของชุมชนดอนยายหอมมีเยาวชนสนใจน้อยลง การสืบทอดการเลี้ยงกุ้งบางครอบครัวก็มี บางครอบครัวต้องปรับเปลี่ยน เนื่องจากลูกของตนไม่ชอบเพราะการเลี้ยงกุ้งต้องใช้ความอดทน จึงได้วางแผนในอนาคตว่าถ้าเลี้ยงกุ้งแล้วไปต่อไม่รอดตนจะเปลี่ยนบ่อกุ้งมาเป็นบ้านพักหรือรีสอร์ท และมีบ่อตกกุ้งให้กับผู้ที่เข้าพัก

ดังนั้นชุมชนดอนยายหอมบางกลุ่มที่มีประสบการณ์การเลี้ยงกุ้งตั้งแต่ในอดีต ปัจจุบันอาจจะไม่มีการสืบทอดการเลี้ยงกุ้งสู่รุ่นลูกและรุ่นหลาน แต่อาจจะมีการปรับเปลี่ยนพื้นที่ดินจากการเลี้ยงบ่อกุ้งเป็นในรูปแบบอื่น แต่คนกลุ่มใหม่ที่เข้ามาเลี้ยงกุ้งในชุมชนดอนยายหอมก็มีแนวโน้มเพิ่มขึ้น เรื่อย ๆ ส่งผลให้ชุมชนดอนยายหอมมีการประกอบอาชีพการเลี้ยงกุ้งต่อไป